Vượt núi vượt đèo lên Lào Cai nghe giai thoại về món thắng cố Bắc Hà

Thắng cố Bắc Hà có tuổi đời hơn 200 năm, là món ăn dân dã gắn liền với đời sống của đồng bào dân tộc H'Mông...

Quynh Anh
Quynh Anh 16/01
Theo dõi

Thắng cố Bắc Hà là món gì?

Thắng cố hay thắn cố là món ăn truyền thống của đồng bào H'Mông ở vùng cao huyện Bắc Hà (tỉnh Lào Cai). Món ăn này có nguồn gốc từ tỉnh Vân Nam, Trung Quốc.

Ban đầu, chỉ nội bộ đồng bào H'Mông chế biến và thưởng thức món thắng cố. Sau này, với sự gắn kết các dân tộc, món thắng cố dần được du nhập sang các dân tộc Kinh, Dao, Tày. Đến ngày nay, thắng cố trở thành đặc sản của vùng đất Lào Cai nói riêng và Tây Bắc nói chung.

Về tên gọi món ăn "thắng cố", có 3 thuyết như sau:

- Thuyết thứ nhất: Tên gọi "thắng cố" bắt nguồn từ tiếng Hán - Mông, đọc theo âm Hán Việt là "thang cốt", có nghĩa là "canh xương".

- Thuyết thứ hai: Tên gọi "thắng cố" bắt nguồn từ tiếng Hán, đọc theo âm Hán Việt là "thang hoắc".

- Thuyết thứ ba: Tên gọi "thắng cố" là biến âm của "thoảng cố", trong tiếng H' Mông có nghĩa là "nồi nước". Có người cho rằng, trong tiếng H'Mông, thắng cố được gọi là "khấu tha" có nghĩa là "canh thịt". 

thang-co-bac-ha-la-mon-gi-9-1619
 Thắng cố Bắc Hà được du nhập từ Trung Quốc và trở thành món ăn truyền thống của người H'Mông

Người Trung Quốc có món bánh canh há cảo nhân thắng cố. Không giống như cách nấu thắng cố thông thường, món ăn này của người Trung Quốc còn cho thêm bột ngũ vị hương. Khi ăn dùng kèm với đậu phụ thối và ca la thầu. 

Ở tỉnh Lào Cai, thắng cố Bắc Hà nổi tiếng nhất, mang đặc trưng văn hóa ẩm thực của đồng bào dân tộc H'Mông. Cùng với cải mèo, cá suối nướng, trâu gác bếp, xôi ngũ sắc... thắng cố Bắc Hà góp phần làm giàu hơn nền ẩm thực Lào Cai. Từ đó góp phần quảng bá ẩm thực Tây Bắc đến đông đảo du khách trong nước và quốc tế. 

Ngoài thắng cố Bắc Hà, du khách cũng có thể thưởng thức thắng cố ở nhiều địa phương khác nhau như: thắng cố Hà Giang, thắng cố Cao Bằng...

Giai thoại về món thắng cố Bắc Hà

Năm 2017, tờ Dân Việt có chia sẻ thông tin khá thú vị do già Tráng A Vu (người dân tộc H'Mông, trú tại xã Tả Van Chư) chia sẻ về đặc sản thắng cố Bắc Hà. Theo già làng Vư, thắng cố được gọi là khấu tha hay thảng cố. Thắng nghĩa là nước canh, cố là cái chảo lớn. Hiểu nôm na, thắng cố là món canh được nấu trong một chiếc chảo lớn.

Ở Bắc Hà có đông người H'Mông sinh sống. Trước đây, khi đời sống còn gặp nhiều khó khăn, thắng cố chỉ được nấu trong các dịp lễ tết như hội đầu xuân, lễ hội xuống đồng.

Món thắng cố Bắc Hà gắn liền với một giai thoại mà đến nay đồng bào H'Mông vẫn truyền tai nhau: Ngày xưa, khi bị người phương Bắc đánh đuổi, người H'Mông phải di cư xuống phía Nam. Khi họ đói lả, không còn gì dể ăn thì bỗng có một con ngựa xuất hiện và nói: "Hãy ăn thịt tôi, lấy da tôi để làm nồi, lấy thịt của tôi nấu lên trở thành món ăn". Vì đói qua nên người H'Mông đành thịt con ngựa đó, rồi lấy da làm nồi nấu ăn. Từ đó xuất hiện tích gọi món thắng cố là da bọc xương...

thang-co-bac-ha-la-mon-gi-8-1621

Người H'Mông ở Bắc Hà nói riêng và người H'Mông ở Tây Bắc nói chung thường sống thành từng bản, làng. Khi một gia đình nào đó có công việc, mọi người sẽ xúm lại để giúp đỡ nhau. Người H'Mông chế biến món ăn từ động vật rất ngon như thịt hun khói, chân ngựa hầm, thắng cố... Nhưng chỉ có món thắng cố là giành được sự yêu thích hơn cả. Bởi món ăn được chế biến một cách cẩn thận, khi chín thịt ngựa mềm, mang đậm hương vị núi rừng với nhiều loại gia vị khác nhau. 

Theo già làng Tráng A Vừ: "Với người Mông, dù công to, việc nhỏ, dù cỗ bàn có lớn đến đâu, nhưng không có món thắng cố, thì coi là cỗ nhỏ. Song để có được nồi thắng cố ngon, thì đó là một nghệ thuật của người nấu, là 'bí truyền', nét văn hóa độc đáo của người Mông ở Bắc Hà". 

Thắng cố Bắc Hà làm say lòng thực khách

Bắc Hà là một huyện miền núi của tỉnh Lào Cai, nằm ở độ cao trung bình 900 mét so với mực nước biển. Nơi đây được mệnh danh là cao nguyên trắng của vùng Tây Bắc; là nơi sinh sống của nhiều dân tộc anh em, trong đó có đồng bào H'Mông. Bắc Hà nổi tiếng với chợ phiên được họp vào chủ nhật hàng tuần. Chợ phiên Bắc Hà không chỉ là nơi trao đổi, mua bán của nhân dân trong vùng mà nơi đây còn là "thủ phủ" của món thắng cố Bắc Hà.

Theo người dân địa phương, thắng cố ở chợ phiên Bắc Hà xưa kia được chế biến theo cách truyền thống là chỉ có thịt ngựa. Nhưng bây giờ có thêm thịt bò, thịt trâu, thịt lợn.

Để chế biến món ăn này, các đầu bếp bản địa phải sử dụng rất nhiều loại gia vị, đặc biệt là của vùng cao Tây Bắc. Cách chế biến cũng có nhiều sự khác nhau, tùy vào đặc trưng của từng vùng miền. Nhưng ở Bắc Hà, các đầu bếp sẽ sử dụng nhiều gia vị, còn vùng Si Ma Cai lại dùng ít gia vị hơn. Vì thế hương vị cũng có đôi chút khác nhau.

Xưa kia, người chế biến sẽ cho tất cả thịt và nội tạng ngựa được làm sạch vào chảo luộc chín, thái vuông. Sau đó, người ta cho thịt vào chảo rồi tẩm ướp các loại gia vị Tây Bắc. Tiết ngựa cũng được luộc chín, đặt lên bên trên nồi rồi cho nước xâm xấp để hầm nhừ.

thang-co-bac-ha-la-mon-gi-7-1626
Thắng cố là món ăn đặc ở chợ phiên Bắc Hà

Ngày nay, sau khi làm thịt ngựa, đầu bếp sẽ làm sạch cả  thịt và nội tạng rồi đem ướp gia vị. Thời gian ướp khoảng 15 - 30 phút. Các gia vị dùng để tẩm ướp gồm có muối, thảo quả, địa điền, quế, lá chanh nướng thơm, tán nhỏ. Sau khi xào chín thịt ngựa và nội tạng thì sẽ đem hầm nhừ. Trước khi đưa ra bàn cho thực khách thưởng thức, đầu bếp sẽ cho tiết ngựa (đã luộc chín, thái vuông) vào chảo đun một lúc là có thể ăn được.

Thắng cố Bắc Hà là món ăn có mùi vị đặc trưng nên thường khá kén thực khác. Những ai mới ăn lần đầu sẽ bị khó chịu. Bởi trong món ăn có kết hợp quá nhiều gia vị vùng cao. 

Cho đến bây giờ vẫn còn một số ý kiến cho rằng, thắng cố là món ăn không được sạch sẽ, có mùi rất khó chịu vì nội tạng ngựa không được làm sạch. Tuy nhiên, đây là quan điểm phiến diện, bởi mùi vị đặc biệt của thắng cố là do các gia vị tạo thành khi chế chiến và nấu chín. Trong quá trình sơ chế, thịt ngựa và nội tạng ngựa được chế biến rất cầu kỳ, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Không chỉ có cách chế biến cầu kỳ, món thắng cố Bắc Hà cũng có cách ăn khá độc đáo. Khi ăn thắng cố, chảo thịt vẫn được đặt trên bếp đun, ăn đến đâu sẽ múc ra đến đó, có thể cho thêm ớt xào Bắc Hà để tăng thêm vị cay nồng. 

thang-co-bac-ha-la-mon-gi-5-1629

Theo người dân bản địa, ăn thắng cố Bắc Hà thì phải nhâm nhi cùng chén rượu ngô Bản Phố cay nồng. Thịt ngựa mềm thơm kết hợp với vị cay của ớt Bắc Hà, vị thơm ngai ngái của gia vị thắng cố sẽ tạo nên một mùi vị đặc trưng không món ăn nào có được. 

Ở chợ phiên Bắc Hà, thắng cố ngựa được bán với mức giá khoảng 100.000 đồng/bát, thắng cố trâu có mức giá rẻ hơn khoảng 80.000 đồng/bát. Trong không gian ăn thắng cố câu chuyện thường được nhắc đến đó là tình yêu đôi lứa, rượu vào con mắt long lanh, cái mồm biết nói, biết hát, biết múa và đã có biết bao đôi nên duyên vợ chồng....

Gợi ý cách chế biến món thắng cố chuẩn bị Bắc Hà

Thắng cố Bắc Hà nói là chế biến cầu kỳ nhưng kỳ thực cái cầu kỳ nằm ở công đoạn sơ chế thịt ngựa, nội tạng ngựa và chuẩn bị gia vị tẩm ướp. Nếu bạn đã say mê món ăn vùng cao của đồng bào H'Mông thì đừng quên lưu lại cách chế biến món này nhé:

Gia vị cần có: lá thắng cố (gia vị bắt buộc phải có để tạo nên món thắng cố Bắc Hà chuẩn bị); mắc khén; hạt dổi; thảo quả; quế chi; hoa hồi; tương ớt; tương tàu; lá chanh; sả; gừng.

thang-co-bac-ha-la-mon-gi-6-1629

Có 2 phương pháp chế biến:

- Phương pháp 1: Đầu tiên, hãy đảm bảo thịt và nội tạng được chế biến sạch sẽ trước khi chế biến. Bạn thái thịt thành từng miếng vuông, nêm gia vị theo khẩu vị cá nhân. Đặc biệt, hãy đặt phần thịt ngựa luộc chín lên trên nồi thịt để tạo nên một lớp hương vị đặc biệt khi hầm. 

- Phương pháp 2: Sau khi thực hiện quá trình làm sạch thịt ngựa, thái thịt và nội tạng thành từng lát mỏng và ướp với gia vị trong khoảng thời gian từ 15 đến 30 phút. Sau đó, đặt tất cả vào nồi nước dùng đã được nấu trước đó. Lưu ý rằng, nước dùng cần có sự kết hợp của nhiều loại gia vị như thảo quả, quế chi, địa điền, lá thanh nướng...

Xem thêm: Ghé cao nguyên trắng Bắc Hà nghe câu chuyện dã sử hấp dẫn về gia đình chủ nhân cũ của dinh thự Hoàng A Tưởng

Tin liên quan

Trong số những tinh hoa ẩm thực của vùng đất Thủ đô, bún thang Hà Nội vẫn luôn là món ăn tinh tế, thanh tao khiến ai từng một lần thưởng thức cũng đều mê đắm.

Bún thang Hà Nội – Thức quà tinh tế, thanh tao của ẩm thực Hà thành
1 Bình luận

Bánh phu thê Đình Bảng không chỉ là lễ vật xuất hiện trang trọng trong ngày cưới hỏi, lễ Tết, hội hè của người dân xứ Kinh Bắc mà còn ẩn chứa đằng sau cả câu chuyện văn hóa ngàn năm.

Bánh phu thê Đình Bảng - Ngọt ngào tình nghĩa vợ chồng
0 Bình luận

Miếng chè kho thơm ngọt nhâm nhi cùng chén trà sen chan chát, dẫu dân dã nhưng từ trăm năm nay đã trở thành thức quà không thể thiếu trong ngày Tết của người Hà Nội.

Thơm thảo món chè kho ngày Tết của người Hà Nội xưa
0 Bình luận


Bài mới

Bún cua thối Gia Lai – Đặc sản “bốc mùi” kén mũi nhưng mê miệng

Bún cua thối là một trong những món đặc sản nổi tiếng của phố núi Gia Lai với phần nước dùng màu đen, “bốc mùi” thum thủm… khiến nhiều người e ngại trong lần đầu thưởng thức. Nhưng một khi đã ăn thì chỉ có mê mẩn quên lối về!

Diệu Nguyễn
Diệu Nguyễn 23 giờ trước
Thổ địa Nha Trang bật mí những quán ăn ngon, rẻ mà dân địa phương mê tít!

Dân Nha Trang chính hiệu mách nhỏ cho các bạn những quán ăn ngon - bổ - rẻ mà khách du lịch ít biết đến nha. Đi du lịch mà ăn đúng chỗ thì mới "ra chất" Nha Trang được!

Hồng Anh
Hồng Anh 2 ngày trước
List 30 món ngon nhất định phải thử khi đến Huế

Huế không chỉ nổi tiếng bởi vẻ đẹp mộng mơ và cổ kính mà còn làm xiêu lòng du khách bởi ẩm thực đặc trưng, tinh tế và đậm đà bản sắc. Nếu có dịp ghé thăm, đừng bỏ những món ngon dưới đây nhé!

Diệu Nguyễn
Diệu Nguyễn 3 ngày trước
'Xá xị cà lem' gì chưa người đẹp?

"Xá xị cà lem" - thứ đồ ăn vặt của tuổi thơ 8x, 9x bỗng dưng hót rần rần trở lại, được giới trẻ săn đón.

Mai Anh Nguyễn
Mai Anh Nguyễn 3 ngày trước
Cơm chiên 208k tại quán quen của nhiều sao Việt gây tranh cãi vì gắn mác 'giá sinh viên'

Với mức giá 280.000 đồng/phần, món cơm chiên tôm trứng tại một nhà hàng nổi tiếng ở TP HCM khiến dân tình bàn tán không ngừng. Người bảo đáng tiền, người bức xúc vì gắn mác “giá sinh viên” để câu khách.

Hồng Anh
Hồng Anh 4 ngày trước
Cao lầu – đặc sản làm nên tinh hoa ẩm thực xứ Hội

Cao lâu không đơn thuần là món ăn đặc trưng, lạ miệng mà còn là niềm tự hào của người dân xứ Hội, góp phần làm nên cái hương ẩm thực độc đáo ở phố cổ.

Diệu Nguyễn
Diệu Nguyễn 6 ngày trước
Khách Tây chỉ ra đặc điểm của các quán ăn ngon nhất ở Việt Nam khiến dân mạng gật gù đồng tình

Chia sẻ rất ngắn gọn của vị khách Tây về cách nhận biết các quán ăn ngon ở Việt Nam khiến dân mạng vỗ tay rần rần, ai lấy phải thốt lên: "Chuẩn không cần chỉnh".

Khách hàng thích thú với những hộp sushi 'Tôi yêu Việt Nam' của AEON

Dân tình đang vô cùng thích thú với những hộp sushi "Tôi yêu Việt Nam" tại một chi nhánh của hệ thống AEON tại TP Hồ Chí Minh. 

Check list 8 quán cà phê “đu trend” cờ đỏ sao vàng tại TP.HCM và Hà Nội bạn không thể bỏ qua dịp lễ 30/4

Lễ lớn mà ở nhà thì hơi phí, các “đồng chill” lên đồ “đỏ đỏ vàng vàng” rồi làm ngay tour sống ảo tại những quán cà phê đang trang trí rực rỡ tinh thần tự hào dân tộc dưới đây thôi nào!

Review food tour Hải Phòng - chuyến đi của thanh xuân tươi đẹp

Chúng mình chơi với nhau trong 4 năm đại học. Nhận thấy có đứa chuẩn bị lấy chồng, đứa chuẩn bị đi làm xa, đứa chuẩn bị du học nên quyết định sẽ để lại kỷ niệm đẹp bằng chuyến food tour Hải Phòng.

18 quán ăn “nhất định phải thử” khi đến Huế

Nếu bạn đang muốn thưởng thức ẩm thực Huế mà chưa biết phải “ghé chân” tại quán ăn nào thì có thể thử những quán được bạn Thanh Vân giới thiệu dưới đây!

Foodtour Hải Phòng: Ăn hết mình nhưng đừng biến mình thành 'nạn nhân của giá bể'

Giá bể - đặc sản của Hải Phòng nhưng không phải ai cũng ăn được. Có người không dè chừng cố ăn liền nhận về ngay "trái đắng" là đôi mắt sưng húp.

Top 5 quán cà phê view biển đẹp nhất Đà Nẵng – Hội An

Nếu bạn đang có kế hoạch du lịch Đà Nẵng – Hội An và muốn tìm một quán cà phê view biển tuyệt đẹp để ghé đến thì lưu ngay tại những quán được Người du lịch giới thiệu dưới đây nhé!

Check list 15 món ăn ngon nhất định phải thử khi đến Hội An

Du lịch Hội An ngoài khám phả cảnh đẹp, những công trình kiến trúc độc đáo thì bạn đừng quên thưởng thức những món đặc sản trứ danh của vùng đất này. Cùng Người du lịch “check list”15 món ngon Hội An nhất định phải thử nhé!

5 món ăn nhất định phải thử khi đến Phú Thọ dịp Giỗ Tổ Hùng Vương 2025

Đến Phú Thọ dịp Giỗ Tổ Hùng Vương ngoài dâng hương, tham gia lễ hội, trải nghiệm văn hóa thì du khách đừng quên thưởng thức những đặc sản lạ miệng dưới đây nhé!

Top 5 quán phở gia truyền nức tiếng Hà Nội ăn là ghiền

Nhắc đến ẩm thực Hà Nội không thể không nhắc đến những quán phở gia truyền nức tiếng. Bát phở đầy ắp, nóng hổi, đậm đà khiến thực khách không ngừng suýt xoa, gật gù.

Đề xuất