Về “làng Vũ Đại” Hà Nam thưởng thức món cá kho trứ danh

Chuyện ít người biết về món cá kho làng Vũ Đại

Cá kho làng Vũ Đại hay còn gọi với cái tên cá kho Đại Hoàng, là món ăn không còn quá xa lạ với những thực khách sành ăn, hoài cổ. Đây là món ăn truyền thống mang đậm văn hóa của vùng quê đồng bằng chiêm trũng, được người dân xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam chế biến, lưu truyền.

Người dân trong làng thường nói vui về món ăn đặc sắc này qua mấy vần thơ:

“Chí Phèo xưa cũng sang chơi

Mang niêu cá lớn cho nàng nhâm nhi

Nở ăn ngon quá cười khì

Cá kho cơm trắng, còn chi ngon bằng”.

Làng Vũ Đại hay còn gọi là làng Đại Hoàng, là quê hương của nhà văn Nam Cao. Nếu ai đã đọc tác phẩm “Chí Phèo” của Nam Cao thì hẳn vẫn còn nhớ làng Vũ Đại, một làng quê nghèo nàn, tiêu điều, bọn cường hào ác bá chia năm xẻ bày, đàn áp, bóc lột dân đen đến kiệt quệ.

Theo tích xưa kể lại, mảnh đất này quanh năm chiêm trũng, người dân sống chủ yếu bằng nghề dệt vải, trồng dâu nuôi tằm. Do địa hình đặc thù nên các nhà trong làng đều có 1 đến 2 cái ao nuôi cá. Bữa ăn nào cũng có cá, thậm chí có nhà nghèo quá còn ăn cá thay cơm. Mỗi dịp Tết đến xuân về, để chuẩn bị mâm cúng cho tươm tất, người dân trong làng sẽ bắt chọn ra những con cá trắm đen to nhất, ngon nhất đem kho để dâng lên thờ cúng ông bà tổ tiên với nguyện vọng xua tan những đen đủi, vận hạn trong năm, chào đón một năm mới rực rỡ. Tục kho cá bằng niêu đất cứ vậy được duy trì từ đời này sang đời khác, cho tới tận hôm nay.

Quy trình kỳ công cho ra nồi cá kho Vũ Đại nức tiếng gần xa

Để có được một niêu cá kho ngon, đậm đà, thơm nức phải trải qua rất nhiều công đoạn. Bất kể khâu nào cũng phải tỉ mỉ, cẩn thận từ chọn cá, đến gia vị, củi đun, thậm chí là niêu dùng kho cá cũng phải chuẩn

Cá để kho phải là cá trắm đen, mỗi con trọng lượng phải từ 3-4kg. Để cá to được như vậy, thời gian nuôi phải từ 2-3 năm. Muốn cá ngon, thịt săn chắc, người nuôi phải thường xuyên cho cá ăn ốc. Cá trắm đen sau khi được làm sạch, đem bỏ đầu và đuôi, chỉ giữ lại phần thân, cắt thành từng khúc vừa ăn, để cho ráo nước rồi đem ướp với những gia vị truyền thống.

Nguyên liệu để kho cá cũng khá cầu kỳ, phải có đủ riềng, gừng, hành củ, ớt, sườn lợn, nước dừa, nước cốt chanh, kẹo đắng… tùy theo bí quyết gia truyền mà mỗi gia đình sẽ có quy trình và tỷ lệ khác nhau.  Đặc biệt, để cho ra một nồi cá kho làng Vũ Đại, thơm ngon, đậm đà, mang hương vị riêng thì phải có nước cốt tương cua hay còn gọi là nước mắm cua đồng.

Không chỉ nguyên liệu mà phần niêu kho cá cũng được người dân làng Vũ Đại tuyển chọn kỹ lưỡng. Niêu đất chỉ lấy từ vùng đất Đô Lương, Nghệ An. Trước khi đem kho cá, phải cho vôi quét đáy nồi rồi đổ nước sôi vào đun trong khoảng 4 giờ để thải hết chất độc ở trong nồi, cách này cũng giúp cho gia vị khi kho sẽ ngấm vào cá chứ không ngấm vào niêu.

Thứ củi dùng để kho cá cũng đặc biệt không kém, đó là phải dùng củi nhãn. Theo người dân trong làng chia sẻ, niêu đất kho bằng củi nhãn sẽ làm mất mùi hăng của nồi đất nung, làm cho món cá kho ra có hương vị thơm ngon, hấp dẫn hơn. Để cá được thấm vị, người nấu còn phải ủ trấu để giữ nhiệt giúp cho nồi luôn trong tình trạng sôi lục bục.

Sau khi chuẩn bị xong các nguyên liệu, đầu tiên người nấu sẻ lót một lớp riềng giã nát vào trong niêu để khi kho cá không bị cháy. Trong tất cả các công đoạn kho cá, chế nước và giữ lửa là hai công đoạn kỳ công nhất. Cá kho không được cho nước lã vào mà chỉ được thêm mắm muối, gia vị, nước dừa, nước cốt chanh và thịt ba chỉ để thành phẩm được béo ngậy, dậy mùi thơm.

Để cho ra một nồi cá kho làng Vũ Đại mềm tan trong miệng khi ăn, thời gian mỗi lần kho phải từ 12 đến 14 tiếng. Liên tục trong khoản thời gian ấy, lửa phải luôn đều, không quá to cũng không quá nhỏ.

Niêu cá kho đạt chuẩn sau khi nấu xong là miếng cá phải có màu nâu sẫm, thơm, khi ăn không có mùi tanh, thịt ngọt, săn chắc nhưng xương thì phải mềm tơi, các gia vị thấm đều vào từng thớ thịt.

Chính sự tỉ mẩn trong từng công đoạn đã tạo nên hương vị cá kho làng Vũ Đại Hà Nam nức tiếng, vang danh cả trong và ngoài nước.

Ý nghĩa món cá kho làng Vũ Đại

Món cá kho làng Vũ Đại trở thành món đặc sản Hà Nam không chỉ vì hương vị thơm ngon, mà ẩn đằng sau niêu cá kho đậm đà ấy là cả bầu trời giá trị văn hóa sâu sắc. Niêu cá kho chính là biểu tượng của sự đoàn tụ và ấm cúng trong mỗi gia đình Việt, đặc biệt là trong mỗi dịp Tết, nó thể hiện được sự đủ đầy, sung túc và cả những gửi gắm yêu thương. Không chỉ gắn kết trong gia đình, món cá kho làng Vũ Đại trứ danh còn được nhiều người chọn làm quà biếu Tết để thể hiện lòng thành kính và tri ân của mình.

Mua cá kho làng Vũ Đại ở đâu ngon?

Nếu có dịp du lịch Hà Nam, bạn có thể trực tiếp đến huyện Lý Nhân để tham quan, khám phá làng nghề chuyên làm cá kho và mua về thưởng thức. Các hộ dân ở đây ngày đêm đỏ lửa để cho ra những niêu cá kho đậm đà, thơm lừng. Họ cũng rất nhiệt tình với khách du lịch ghé đến, nên bạn có thể thoải mái nghe họ giới thiệu về quy trình kho cá.

Giá bán cá kho trực tiếp tại làng Vũ Đại luôn ưu đãi hơn so với thị trường, thường rơi vào khoảng 500.000 – 1.000.000 đồng/nồi. Ngoài ra, bạn cũng được nếm thử miễn phí xem có vừa miệng hay không trước khi xuống tiền mua.

Hiện nay, cá kho làng Vũ Đại đã được kinh doanh, vận chuyển đi khắp cả nước, sang cả nước ngoài. Nếu chưa có dịp đến Hà Nam mà vẫn muốn thưởng thức đặc sản này thì bạn có thể tìm mua qua các kênh online như website, tiktok, facebook,…  Tuy nhiên, trước khi bạn nên tham khảo, đọc ý kiến của những người từng mua để mua được cá kho làng Vũ Đại đạt chuẩn nhé.

Những lưu ý khi mua cá kho làng Vũ Đại

Cá kho làng Vũ Đại đã được kho nấu đến chín nhừ, khô nước nên có thể bảo quản trong niêu đất tới 7 ngày trong điều kiện nhiệt độ bình thường, khô ráo. Còn nếu muốn bảo quản lâu hơn bạn có thể bỏ vào ngăn mát tủ lạnh. Đến bữa ăn, bạn chỉ cần gắp ra một vài miếng cá rồi hâm nóng lại bằng lò vi sóng hoặc đem đi hấp cơm là có thể sử dụng được.

Cá kho làng Vũ Đại sử dụng nhiều loại gia vị cay, nồng, nấu theo khẩu vị của người Bắc nên có thể không hợp với khẩu vị của một số bạn miền Trung, miền Nam. Khi mua, bạn có thể mua niêu nhỏ trước để thưởng thức, xem mình có hợp với món này không rồi đã xuống tiền mua niêu lớn, bởi giá thành của nó khá cao.

Hy vọng với những thông tin chia sẻ bên trên của Người du lịch đã giúp bạn phần nào hiểu hơn về ý nghĩa, nguồn gốc cũng như quy trình cho ra món cá kho làng Vũ Đại nức tiếng vùng đất Hà Nam.

Xem thêm: Chùa Phật Quang Hà Nam – Tìm về chốn bình yên linh thiêng nơi cổ tự trăm năm tuổi