Đến Phú Thọ xem người Mường chế biến món rêu đá: Từ đồ cứu đói thành đặc sản nức tiếng

Xưa kia, rêu đá là món cứu đói biết bao đồng bào dân tộc miền núi ở huyện Tân Sơn (Phú Thọ). Còn giờ đây, nó là đặc sản có 1 - 0 - 2. 

Quynh Anh
Quynh Anh 14/02
Theo dõi

Rêu đá là món ăn gì?

Đất Tổ Phú Thọ không chỉ nổi tiếng với những danh thắng lịch sử liên quan đến thời đại Hùng Vương mà nơi đây là còn là "quê hương" của rất nhiều món ăn đặc sản như: rau sắn, xáo chuối, cọ ỏm, thịt chua Thanh Sơn... và cả món rêu đá.

Theo các nghiên cứu khoa học, rêu đá là loại tảo nước ngọt được tìm thấy chủ yếu ở hạ lưu sông Mê Kông. Vào mùa khô, khi mực nước sông Mê Kông rút, người dân thường lội xuống sông tìm rêu đá quanh bãi cát và ghềnh đá. Ở Lào, rêu đá thường được sử dụng như một món ăn thường nhật. Tại Việt Nam, rêu đá cũng được xem là một món ăn đặc sản của người dân ở một số vùng thuộc phía Tây Bắc. Ở vùng trung du, rêu đá được đánh giá ngon nhất nằm ở huyện Thanh Sơn, Tân Sơn của tỉnh Phú Thọ.

Tại Phú Thọ, rêu đã thường mọc và bám vào những vách đá nơi có suối chảy qua. Nhất là vào mùa xuân thì tầng tảng rêu đá lại phủ kín bề mặt đá ở các khe suối. 

reu-da-phu-tho-ngon-co-nao-1501
Rêu đá là loại thực phẩm được người Mường ở huyện Thanh Sơn và huyện Tân Sơn rất ưa chuộng

Rêu đá được chia thành 3 loại:

- Cui: Nghĩa là rêu mọc thành sợi rất dài giống như sợi tóc, có màu xanh sẫm.

- Cay: Nghĩa là rêu có sợi mọc khá rời rạc, thưa thớt và có màu xanh.

- Tau: Nghĩa là loại rêu mọc thành từng cụm, từng mảng ở các loại ao, sông, khe suối và không bám dính chắc như các loại rêu kia. Khi hái rêu, đồng bào người Mường thường dùng thanh tre để gạt vào rổ. Đây là cách hái rất thô sơ nhưng cho hiệu quả cao.

Với người Mường ở huyện Thanh Sơn, rêu đá là đặc sản quý mà thiên nhiên ban tặng cho họ. Ở Thanh Sơn, rêu đá xuất hiện nhiều ở các xã Thu Cúc, Đồng Sơn, Thượng Cữu. 

Còn ở vùng đất Tân Sơn, rêu đá xuất hiện nhiều tại các lòng suối ở xã Đồng Sơn. Xưa kia, rêu đá từng là loại thực phẩm cứu đói của các đồng bào dân tộc thuộc xã Đồng Sơn. Nhưng ngày nay, rêu đá trở thành món ăn đặc sản. Người miền xuôi lên đây phải được người đồng bào quý lắm thì mới mang món rêu đá ra tiếp đãi.

Rêu đã có vào tháng mấy?

Rêu đá Thanh Sơn

Rêu đá ở vùng Thanh Sơn và Tân Sơn Phú Thọ được thu hoạch theo mùa. Tại Thanh Sơn, thời gian thu hoạch rêu đá từ tháng 9 - 10 âm lịch và tháng 5. Rêu đá thường tự mọc ở những tảng đá tại các con suối. Khi dài đến một khoảng nhất định thì sẽ tự rụng và được dòng nước cuốn xuôi dòng. Tuy nhiên, năm nào rêu đá cũng mọc đúng mùa. Vào những ngày nắng dịu, chị em phụ nữ người Mường ở Thanh Sơn sẽ rủ nhau lội suối hái rêu. Sau đó, họ dùng rêu làm thực phẩm để chế biến thành các món ăn. 

reu-da-phu-tho-ngon-co-nao-1-1505
 Có 2 mùa thu hoạch rêu đá là từ tháng 9 - 10 âm lịch và tháng 5

Người Mường Thanh Sơn có cách bảo quản rêu đá khá đặc biệt: Nếu muốn ăn rêu đá vào các dịp quan trọng như cưới hỏi, lễ tết, họ sẽ phơi khô để bảo quản rồi lấy ra ăn dần. Người Mường Thanh Sơn chia sẻ, thời điểm thu hoạch rêu đá Thanh Sơn ngon nhất là vào mùa xuân. Muốn lấy được rêu sạch và ngon thì hãy đến những con suối nước chảy xiết mạnh, có nhiều tảng đá lớn. Bởi rêu mọc bám ở đây nhiều và dày đặc. 

Rêu đá Tân Sơn

Tại huyện Tân Sơn, rêu đá mọc nhiều ở xã Đồng Xa - đây là xã xa xôi nhất của huyện miền núi này, nơi giáp ranh với huyện Phù Yên (tỉnh Sơn La) và huyện Đà Bắc (tỉnh Hòa Bình). Khí hậu ở Đồng Sơn rất khắc nghiệt, mùa đông có năm xuống dưới 0 độ C khiến không một loài rau nào sống nổi. Còn khi mùa xuân chưa dứt thì những cơn gió Lào đã kéo đến khiến cây cỏ héo úa. Nhưng giữa nghịch cảnh của thiên nhiên loài rêu đá quanh năm ngâm mình dưới nước, bán rễ vào đá vẫn mơn mởn xanh tốt. 

Người dân địa phương cho biết, khi lấy rêu đá ở suối họ sẽ lựa theo chiều nước chảy để rêu không bị nát. Khi lấy rêu đá tuyệt đối không được hái cả gốc, chỉ hái phần thân non tơ sạch sẽ. Từ bao đời nay, cứ hễ là sơn nữ Đồng Sơn (huyện Tân Sơn, Phú Thọ) thì ai cũng biết cách hái và chế biến rêu đá. Nếu ai không biết thì bị các trai bản chê, đến khi lấy chồng bị chồng chán. 

reu-da-phu-tho-ngon-co-nao-2-1507
Rêu đá còn gắn liền với truyền thuyết tình yêu của đôi nam nữ người dân tộc Dao và Mường

Theo lời các cụ cao niên trong làng, câu chuyện về rêu đá còn gắn với một truyền thuyết về mối tình thủy chung, son sắt của đôi trai gái người dân tộc Dao - Mường. Một cụ cao niên người Mường kể: Loài rêu đá ở đây không phải bỗng dưng mà có. Từ lâu lắm rồi, trên dãy núi Lia có người Mường và người Dao cùng chung sống. Người Dao sống ở trên núi còn người Mường sống dưới chân núi. Một lần đi hái củi trên rừng, chàng trai người Mường gặp cô gái người Dao có nước da trắng, tóc dài, má hồng đang đi hái măng. 

Sau đó hai người yêu nhau tha thiết nhưng bị gia đình chia cắt, ngăn cản. Cô gái người Dao không lấy được chàng trai người Mường nên buồn tủi ngày đêm ngồi khóc đến độ nước mắt chảy dài thành dòng suối Thân (dòng suối xuất hiện rất nhiều rêu đá ở xã Đồng Sơn). Chàng trai Mường không lấy được người yêu cũng si tình ra suối tự vẫn, chàng biến thành viên đá, cô gái biến thành rêu ôm ấp quanh chàng. Có lẽ vì thế mà rêu suối Thân được đánh giá là ngon nhất, đặc biệt nhất vùng này. 

Kỳ công lấy rêu đá và sơ chế rêu đá

Đồng bào dân tộc ở huyện Thanh Sơn và Tân Sơn của tỉnh Phú Thọ có cách lấy rêu đá và sơ chế rêu đá tương tự nhau. Cụ thể:

Người dân khi đi thu hoạch rêu đá sẽ gọi với cụm từ "bắt rêu đá" vì họ coi nó là dòng thực phẩm giống như cua, cá. Rêu được bắt thành từng dây dài, tùy từng khúc suối sâu hay nông mà màu sắc của rêu cũng xanh non hay xanh lục.

Đồng bào dân tộc Mường cũng rất chú trọng đến cách lấy rêu đá. Họ sẽ lựa theo chiều nước chảy để lấy rêu. Khi đó, rêu không bị gãy, hay dập nát. Nên hái rêu lúc còn xanh và non, như thế rêu sẽ sạch hơn và đảm bảo chất lượng hơn. Sau khi bắt rêu, họ đem vò sạch rồi lấy cây gỗ đập mạnh cho hết cát bám ở thân rêu.

reu-da-phu-tho-ngon-co-nao-3-1510
Rêu đá Phú Thọ được sơ chế vô cùng kỳ công

Công việc đập rêu đòi hỏi tính kiên nhẫn, chịu khó. Vì họ phải đập và rửa rêu qua nhiều lần cho đến khi rêu quấn quyện vào nhau như tấm vải áo vắt. Rêu được bỏ vào rổ giặt qua nước suối nhằm loại bỏ hết cát và các chất bẩn. Tiếp đó, rêu được đặt lên trên một tảng đá lớn, mặt bằng phẳng, người dân dùng một thanh gỗ to để đập.

Khâu sơ chế đòi hỏi tính kiên trì, bền bỉ như việc giặt giũ. Rêu được đập vài lần mới sạch hết các chất bẩn bám vào thân. Cả một rổ rêu đá to sau khi sơ chế chỉ còn đủ dùng trong một bữa. Người dân địa phương cho biết, màu rêu đá xanh đậm, sờ vào mềm mịn, mát tay là được.

Mê đắm những món ngon được chế biến từ rêu đá

Rêu đá sau khi sơ chế xong được người dân mang về chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như nấu canh, luộc, xào, bộm, nướng... Trong bữa ăn thường nhật của người Mường, rêu đá thường được chế biến thành 3 món cơ bản: nộm rêu, rêu nướng và canh rêu đá.

Nộm rêu đá

Nộm rêu đá được chế biến từ mẻ rêu đá non. Người dân sẽ mang rêu được sơ chế sạch về đồ lên như đồ xôi cho rêu chín mềm.

reu-da-phu-tho-ngon-co-nao-4-1514
Món nộm rêu đá

Tiếp đó, rêu được để nguội rồi trộn cùng các loại gia vị: mì chính, súp, gừng, mắc khén... Ai thích ăn nộm cay thì có thể giã ớt rồi trộn cùng cho thơm ngon.

Rêu đá nướng

Nếu đá nước được xem là đặc sản của vùng Thanh Sơn và Tân Sơn ở Phú Thọ. Để làm được món rêu đá nướng thì người Mường sẽ rửa sạch rêu, sau đó ướp rêu cùng các gia vị như tỏi ớt, hạt sẻn, hạt tiêu rừng, hạt dổi, lá chanh, xả, ớt, gừng... Để món ăn thơm ngon hơn, người dân trộn thêm một ít mỡ lợn.

Sau đó, họ cho rêu đã ướp gia vị vào trong mấy lớp lá chuối tươi hoặc lá dong (cũng có thể cho vào ống nứa nong), buộc chặt và cho lăn trên than hồng.

reu-da-phu-tho-ngon-co-nao-5-1517
Món rêu đá nướng

Khi lá chuối hoặc lá dong chuyển sang màu đen thì cũng là lúc rêu đá bên trong chín đều. Họ bỏ rêu ra, bày trên đĩa để thưởng thức. Lúc này, mùi tỏi, gừng hòa quyện cùng mùi nồng thơm của rêu đã khiến món ăn trở nên đặc sắc hơn. Khi nếm, du khách tưởng tượng như mình đang ăn tảo biển vì có sự béo ngậy, mềm mềm, ăn không hề ngán.

Canh rêu đá

Để nấu món canh rêu đá, người Mường sẽ cắt rêu thành từng khúc vừa ăn. Nước dùng để nấu thường là nước luộc gà hoặc nước hầm xương.

reu-da-phu-tho-ngon-co-nao-6-1518
Canh rêu đá

Người dân đun cho nước nóng lên rồi thả rêu vào nấu cho đến khi rêu đá chín hẳn. Đây là món ăn xuất hiện thường xuyên trong các bữa cơm thường ngày của người Mường.

Nếu có dịp về tham quan vùng đất Thanh Sơn, Tân Sơn của tỉnh Phú Thọ, du khách đừng quên thưởng thức ẩm thực của nơi đây, nhất là món rêu đá thơm ngon.

Xem thêm: Bánh khúc làng Diềm - thức quà quê đặc trưng của vùng đất Kinh BắcBánh khúc làng Diềm - thức quà quê đặc trưng của vùng đất Kinh Bắc

Bình luận
Mới nhất
Vui lòng để bình luận.

Tin liên quan

Cơm lam Sa Pa có cách nấu chỉ đơn giản là cho gạo vào ống nứa rừng với nước suối nguồn và chút muối tinh, vậy mà thành phẩm lại ngon đến lạ khiến người ta xao xuyến khi nghĩ về...

Cơm lam Sa Pa: Tinh túy của ẩm thực Tây Bắc
0 Bình luận

Chỉ với 35.000 đồng, du khách có thể thưởng thức một bát cốn sủi nóng hổi - món đặc sản trứ danh mà nhất định phải thử khi đến du lịch Sa Pa.

Về nơi 'đất gặp trời' tìm kiếm công thức tạo nên món cốn sủi trứ danh
0 Bình luận

Cái tinh tế của bún chả Hà Nội khiến du khách quốc tế "mê mẩn" là sự "vừa đủ": vừa đủ thịt (không quá nạc, không quá mỡ), vừa đủ rau, vừa đủ nước mắm và vừa đủ bún... 

Bún chả Hà Nội - tinh hoa ẩm thực của vùng đất Kinh kỳ
0 Bình luận


Bài mới

Đi tìm quán phở gà 'yêu nước' hút khách ở Hà Nội

Ai cũng sẽ phải bất ngờ về sự sáng tạo và tâm huyết của chủ quán khi gửi đến thực khách những bát phở gà "yêu nước" với hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng.

Mai Anh Nguyễn
Mai Anh Nguyễn 15 giờ trước
Một góc sống khác của 'người đã ra đi' Hoàng Nam Tiến: Sinh thời có thú vui 'review' quán ăn địa phương

Không chỉ là một doanh nhân thành công, một nhà giáo với nhiều bài giảng hay, ông Hoàng Nam tiến còn gây ấn tượng với những bài "review" quán ăn địa phương chân thật, gần gũi...

National Geographic Traveller: Huế là 'thủ phủ' món chay Việt Nam

Sau lần đến Huế hồi tháng 6, cây bút văn hóa, du lịch của National Geographic Traveller đã bày tỏ những ấn tượng sâu sắc của mình về ẩm thực thuần chay tại cố đô Huế. 

TasteAtlas công bố top 26 món ăn vặt ngon nhất Việt Nam

Chả giò, chạo tôm, bánh xèo là 3 trong số nhiều món ăn vặt của Việt Nam được "bản đồ ẩm thức" TasteAtlas nhắc đến trong danh sách 26 món ăn vặt ngon nhất Việt Nam. 

12 'tọa độ' ăn uống nhất định không được bỏ qua khi tới Nha Trang

Nha Trang không chỉ sở hữu biển đảo xinh đẹp mà còn là "thiên đường" ẩm thực. Đã đến Nha Trang thì đừng quên đến các "tọa độ" ăn uống này để thưởng thức món ngon nhé!

Về Cao Bằng thưởng thức thạch mác púp - món quà quê được làm từ thứ quả xưa kia chỉ mọc dại ven đường

Ghé thăm Cao Bằng, ngoài những thắng cảnh hùng vỹ như thác Bản Giốc, núi Mắt Thần... du khách còn có cơ hội thưởng thức món ăn dân dã - thạch mác púp. Thức quà quê này được làm từ loại quả xưa chỉ mọc dại ven đường, nay đã trở thành đặc sản níu chân kẻ lữ hành.

Food tour “ăn sập” chợ Vĩnh Hải Nha Trang

Chợ Vĩnh Hải là thiên đường ẩm thực bình dân hấp dẫn bậc nhất xứ biển Khánh Hòa. Đồ ăn ở đây có đủ vị miền biển, giá lại siêu "hạt dẻ".

16 món ngon không thể bỏ qua khi đi du lịch Nha Trang

Nếu bạn đang lên kế hoạch "ăn sập Nha Trang" trong chuyến đi lần này thì đừng bỏ qua 16 món ăn siêu ngon dưới đây nhé.

Những điều ít biết về món ăn 400 năm tuổi mang đậm tình quê xứ Quảng

Mì Quảng không chỉ là món ăn trứ danh của vùng đất Quảng Nam mà còn là biểu tượng văn hóa ẩm thực đậm đà bản sắc miền Trung. 

Ốc móng tay quỷ - sứ giả từ đại dương sâu thẳm: Khó bắt - giá đắt, chỉ duy nhất một vùng biển ở Việt Nam có

Ở châu Âu, ốc móng tay quỷ được xếp vào hàng tinh hoa ẩm thực. Nhưng ở một vùng biển của Việt Nam, loại hải sản này gần như không có giá thị trường cụ thể, bởi... chẳng mấy ai bán.

Cocktail ốc luộc, bột lọc heo quay ở Huế: Từ đặc sản biến hóa thành đồ uống đầy phá cách

Một quán bar mang phong cách "hidden" ở Huế đang thu hút du khách bởi đồ uống độc lạ đầy phá cách. Đó là bột lọc, gánh ốc trong cocktail.

Ghé Nha Trang nhất định phải thứ 4 món này

Không chỉ là thiên đường du lịch biển, Nha Trang còn hút khách bởi nền ẩm thực phong phú với những món ăn bình dân, đậm đà vị biển. Nếu đã một lần đến Nha Trang, bạn nhất định phải thứ 4 món: Bánh căn, bánh canh hẹ, bún cá và mì Quảng Nha Trang. 

Chạy dọc Quảng Ngãi ngắm biển, thưởng thức những món đặc sản độc đáo

Hãy bắt đầu hành trình từ đảo Lý Sơn, dừng chân ở biển Mỹ Khê, khép lại chuyến đi ở Sa Huỳnh. Để thấy mỗi nơi ta đến là một mảnh ghép hoàn hảo cho chuyến du lịch Quảng Ngãi hè 2025. 

Về Quảng Trị thưởng thức món đặc sản được chế biến tư loài cây hoang dại mọc trên đồi cát

Từ loài cây mọc dại rất nhiều trên đồi cát, người dân Quảng Bình (nay là Quảng Trị) đã kết hợp cùng cá đuối để tạo nên món canh chua cá đuối xương rồng vừa ngon miệng và độc đáo...

Việt Nam có 22 đại diện lọt vào danh sách '97 món sợi ngon nhất thế giới'

Phở bò, phở gà, phở hải sản, phở chua... là 4 trong số 22 món sợi của ẩm thực Việt Nam được chuyên trang nổi tiếng Taste Atlas đưa vào danh sách "97 món sợi ngon nhất thế giới".

Không phải 'cơm gà bà Buội', đây mới là quán ăn khiến Tiktoker Tina Thảo Thi hết lời khen ngợi

Tiktoker Tina Thảo Thi - một trong những nhân vật thường xuyên "review" đã phải trầm trồ khen ngợi hàng cơm gà này, đặc biệt làm khi anh nếm thử nước sốt "thần thánh" ăn kèm cơm.

Đề xuất