Mèn mén Hà Giang – Món “cơm vàng“ độc lạ của người Mông

Mèn mén Hà Giang là món gì?

Người Mông không chỉ giỏi về kỹ thuật trồng và chăm sóc cây ngô, mà họ còn rất khéo léo trong việc chế biến ngô thành nhiều món ăn độc đáo, hấp dẫn. Trong số đó nổi tiếng nhất chính là món mèn mén.

Cái tên mèn mén được bắt nguồn từ tiếng Quan Hỏa Trung Quốc có nghĩa là bột ngô hấp. Từ bao đời đây, mèn mén được người Mông xem như “cơm” trong bữa ăn hằng ngày, là một món ăn không thể thiếu trong mọi dịp quan trọng như lễ Tết, cưới hỏi, đám cỗ, tiệc tùng,…

Tuy không phải cao lương mỹ vị nhưng mèn mén lại hấp dẫn bởi vị ngọt bùi, dẻo thơm đặc trưng của ngô tẻ. Vào năm 2020-2021, mèn mén Hà Giang từng được bình chọn là 1 trong 100 món ăn đặc sản Việt Nam.

Mèn mén hiện nay được bày bán rất nhiều ở các phiên chợ, nếu có dịp du lịch Hà Giang, bạn đừng quên khám phá thưởng thức ẩm thực mèn mén của đồng bào dân tộc Mông nhé.

Cách làm mèn mén Hà Giang thơm ngon chuẩn vị

Người Mông thường dạy con cháu trong nhà rằng: “Là đàn ông phải biết nhặt thuốc làm men lá và nấu rượu ngô. Là đàn bà phải biết thêu thùa, may vá, yêu chồng, thương con và phải biết nấu mèn mén ngon”. Vì thế, phụ nữ người Mông ở cao nguyên đá này, dù già hay trẻ đều biết làm mèn mén. Món ăn này tuy được làm từ nguyên liệu đơn giản, nhưng để cho ra được một bát mèn mén thơm ngon, chuẩn vị thì cách làm rất kỳ công.

Theo kinh nghiệm của người Mông, mèn mén muốn ngon nhất định phải làm từ ngô tẻ. Vì bột ngô tẻ có độ tơi, không bị vón cục như ngô nếp. Cứ sau mỗi mùa thu hoạch, bà con lại mang ngô phơi ở hiên nhà hoặc gác bếp, chờ đến khi ngô thật khô mới đem đi làm mèn mén.

Đầu tiên, người ta sẽ đem ngô đi tách hạt, loại bỏ các hạt bị sâu, mốc, chỉ giữ lại những hạt căng tròn, mẩy nhất rồi đem xay. Để bột ngô được tơi ngon, người dân nơi đây thường dùng cối đá truyền thống có hai thớt chồng lên nhau để xay. Bởi vậy, công đoạn xay ngô được xem là khâu vất vả nhất khi làm món mèn mén Hà Giang. Ngô ban đầu sẽ được xay tróc hết vỏ rồi mới xay đến khi thành bột mịn.

Phần bột ngô xay xong sẽ được đem ra sàng để loại bỏ mày và sạn. Sau đó sẽ được đổ vào nia để trộn cùng chút nước. Lượng nước đổ vào cũng phải được tính toán cho thật khéo để bột không bị quá khô hay quá ướt. Nếu bột ngô quá khô khi hấp sẽ khó chín, còn nếu bột ướt thì món ăn làm ra sẽ bị nhão, không ngon.

Sau đó, bột ngô sẽ được đem đi hấp 2 lần. Nồi hấp là một chiếc chảo lớn có chứa nước, ở giữa đặt một chõ cao. Bột ngô sau khi đảo với nước sẽ đem bỏ vào chiếc chõ này. Tùy từng loại ngô, ngô già, ngô non mà thời gian hấp lần đầu cũng khác nhau. Với ngô non thì hấp đên khi nước sôi, hơi bốc nhiều trên miệng chõ là được. Còn với ngô già thì cần phải hấp lâu hơn khoảng chừng 10-15 phút. Sau lần hấp đầu tiên, bột ngô sẽ được đổ ra nia, đảo tơ và lọc những mảng ngô già lửa. Rồi tiếp tục bỏ vào chõ để hấp lần hai cho bột chín hẳn.

Để cho ra một mẻ mèn mén Hà Giang thơm ngon, từ lúc bắt đầu đến khi hoàn thiện sẽ phải mất ít nhất 2 -3 tiếng. Khi chín mèn mén sẽ có mùi thơm đặc trưng của ngô, vị bùi ngọt, đậm đà. Càng ăn kỹ, nhai chậm sẽ càng cảm thấy thấm hương thấm vị.

Cách ăn mèn mén Hà Giang

Dù không được nêm nếm gia vị nhưng món mèn mén hà Giang vẫn có vị ngọt nhẹ của ngô. Khi ăn mèn mén phải ăn chậm, nhai kỹ mới cảm nhận rõ được hương vị đặc trưng, độc đáo của món ăn này. Tuy nhiên, khi ăn không mèn mén khá khô nên bà con người Mông thường dùng mèn mén để ăn kèm với các món canh như canh đậu, canh rau cải, nước thắng cố,… hoặc chan với nước ấm để dễ ăn hơn.

Nhiều người sẽ trộn mèn mén cùng với cơm để ăn hoặc thay cơm ăn cùng với các món dân dã như thịt lợn luộc, thịt treo gác bếp, rau xào,… Ngoài những cách ăn trên, vào những ngày mùa đông giá rét, bà con người Mông còn ăn mèn mén kèm với ớt nướng, tạo thành một thứ gia vị cay nồng, ấm bụng.

Nếu có dịp ghé đến mảnh Hà Giang, bạn đừng quên thưởng thức món mèn mén ăn kèm thắng cố, canh rau cải,… nhâm nhi chén rượu ngô để cảm nhận rõ hơn về nếp sống, nếp sinh hoạt độc đáo của đồng bào người Mông ở vùng cao nguyên đá này nhé!

Xem thêm: Bánh tam giác mạch – Thức quà dân dã từ Cao nguyên đá Đồng Văn