Xên bản, Xên mường – Lễ hội cầu an đặc sắc của đồng bào Thái tại Mường Lò, Yên Bái

Lễ hội cầu an bản mường hay còn gọi là Xên bản Xên mường là nét văn hóa truyền thống lâu đời của đồng bào người Thái. Nghi thức tâm linh này không chỉ mang đậm tính nhân văn mà còn thể hiện khát vọng về một cuộc sống an lành.

Diệu Nguyễn Theo dõi

Lễ hội cầu an bản mường là gì?

Xên Bản Xên Mường hay còn gọi là lễ hội cầu an, đây là một sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng rất quan trọng, được cộng đồng dân tộc Thái lưu giữ qua nhiều đời. Xên Bản Xên Mường có liên quan mật thiết đến đời sống tinh thần, vật chất, tâm linh của cả bản mường, đến mùa màng, sức khỏe và sự làm ăn của cộng đồng trong năm ấy nên được tổ chức rất trọng thể, thu hút rất đông sự tham gia cả đồng bào ở địa vực lớn (bản, mường).

le-hoi-cau-an-xen-ban-xen-muong-la-gi-va-duoc-to-chuc-khi-nao-4-1556
Lễ hội cầu an bản mường là văn hóa tín ngưỡng rất quan trọng của người Thái

Lễ hội này có ý nghĩa xướng báo các vị thần linh, thần nước, thần núi, thần rừng, thổ địa,… về hưởng thụ đồ lễ, bày tỏ lòng biết ơn, tưởng nhớ đến các vị thần linh đã có công khai sáng ra bản mường. Đồng thời, lễ hội cầu an bản mường cũng là dịp để cầu xin đất trời, các vị thần linh, tổ tiên phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia súc sinh sôi nảy nở và gửi gắm những ước nguyện về cuộc sống bình yên.

Lễ hội cầu an bản mường được tổ chức khi nào và ở đâu?

Lễ hội cầu an bản mường thường được tổ chức vào khoảng cuối tháng giêng đến đầu tháng 2 âm lịch, tùy từng năm. Vào khoảng thời gian này trời thường nắng ấm, lúa rẫy trên nương cũng đang độ xanh mơn mởn.

le-hoi-cau-an-xen-ban-xen-muong-la-gi-va-duoc-to-chuc-khi-nao-5-1557
Xên Bản Xên Mường được tổ chức vào khoảng cuối tháng giêng đến đầu tháng 2 

Lễ hội Xên Bản Xên Mường là nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng quan trọng của cộng đồng người Thái ở Tây Bắc như người Thái Mai Châu, Mộc Châu, Sơn La,… Mỗi một nơi lại chọn địa điểm, cách thức tiến hành và một số nghi lễ khác nhau. Riêng đối với người Thái ở Mường Lò (Yên Bái) thì việc tổ chức lễ hội cầu an bản mường thường diễn ra ở khu rừng cấm của mường, chọn nơi có gốc đa to nhất và xung quanh là mộ phần của những người đã khuất. Nhưng ngày nay, phong tục ấy đã được thay đổi, Xên Bản Xên Mường sẽ được tổ chức ở khu vực Chi nhánh bảo tàng Nghĩa Lộ, nơi có cây cột bằng gỗ được cắm sâu dưới lòng đất hay còn được gọi là cột “đắc mường”.

Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ hội cầu an bản mường của đồng bào Thái ở Mường Lò

Về nguồn gốc của Xên Bản Xên Mường thì mỗi vừng sẽ có những truyền thuyết khác nhau. Song đa phần những câu chuyện ấy đều có điểm tương đồng là cầu cho người dân có một cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

le-hoi-cau-an-xen-ban-xen-muong-la-gi-va-duoc-to-chuc-khi-nao-2-1558
Theo lịch sử dân tộc Thái lễ hội cầu an bản mường có từ thế kỷ thứ XIII

Theo lịch sử dân tộc Thái ghi chép lại, lễ hội cầu an bản mường có thể bắt đầu từ thế kỷ thứ XIII. Lễ hội được tổ chức với mục đích thể hiện lòng biết ơn, tưởng nhớ đến các vị Pu Then, các thần linh thổ địa, Pú mường, Pú bản (những người đầu tiên xây dựng nên bản mường) và tổ tiên đã mang đến cho con cháu, dân làng cuộc sống ấm no, bình yên. Đồng thời, Xên Bản Xên Mường cũng là dịp cầu mong cho bàn con trong bản mường luôn khỏe mạnh, mùa màng được bội thu, ấm no, hạnh phúc.

Lễ hội cầu an bản mường của đồng bào Thái ở Mường Lò có gì đặc sắc?

Phần lễ của lễ hội cầu an bản mường

Ở Mường Lò, ông mo Nghè – người chuyên trông coi thần quyền cho chủ Mường và Hội Phụ lão sẽ là những người đứng ra tổ chức Xên Bản Xên Mường. Trong phần nghi lễ phải có áo của con trai thuộc dòng dõi quý tộc gốc hay người đương chức để dùng làm vật tế lễ. Nhưng thời gian, chức danh quý tộc không còn nữa nên người Thái ở Mường Lò sẽ lấy áo của một vị lãnh đạo xã để làm vật tế. Lễ vật trong lễ hội cầu an bản mường là do người dân trong mường đóng góp.

Trong lễ cúng, ngoài các lễ vật cơ bản như vải thổ cẩm, vòng tay bạc, vòng cổ, các cuộc vải sải thì đặc biệt phải có thịt trâu. Trong lễ Xên Bản Xên Mường ở Mường Lò, bàn con thường mổ hai con trâu (1 con trâu đen và 1 con trâu trắng) để hiến sinh.

le-hoi-cau-an-xen-ban-xen-muong-la-gi-va-duoc-to-chuc-khi-nao-1-1558
Nghi thức lễ Xên Bản Xên Mường diễn ra vô cùng trang trọng

Khi làm lễ cúng, chủ mường sẽ mặc áo màu đen. Còn thầy mo sẽ mặc áo dài màu đỏ, cúc đồng, tay áo và cổ áo có viền vàng, xanh, đầu đội khăn dài màu đen. Lúc làm lễ, bên cạnh thầy mo sẽ có 2 người đứng canh gác, trên người đeo kiếm, tay cầm thanh đao gỗ. Các quan chức trong mường (các cấp lãnh đạo ở xã, phường) sẽ ngồi hai hàng để lắng nghe nội dung bài cúng tế.

Sau phần cúng tế, thầy mo sẽ mang 3 cây neo đi cắm ở 3 nơi giáp ranh với các mường. Việc làm này mang hàm ý “nội bất xuất, ngoại bất nhập” trong vòng 3 ngày kể từ ngày làm lễ. Trong 3 ngày ấy nếu người ở mường khác đến chơi, đến vì có việc mà không được sự đồng ý của người trong mường thì sẽ bị phạt lợn, phạt rượu. Khi thầy mo cắm neo xong trở về, các chức sắc trong mường và bà con sẽ đến nhà chủ mường để làm tiệc ăn uống.

Phần lễ của lễ hội cầu an bản mường

Sau khi kết thúc phần nghi lễ, bà con đồng bào Thái trong mường sẽ cùng tham gia phần lễ hội. Lúc này, ông quàn (người lên lạc) sẽ đem trống, chiêng treo giữa một bãi đất rộng để đánh trống khai hội.

Phần hội của Xên Bản Xên Mường sẽ gồm các trò chơi dân gian tập thể như đua ngựa, tó mắc lẹ, tó tiếc, ném còn, bắn nỏ,… Bên cạnh những trò chơi, trong lễ hội cầu an bản mường còn có các môn thể thao mang đậm sắc Thái bản địa như kéo co lý mường, leo cây, đi cà kheo, chọi cù,…

le-hoi-cau-an-xen-ban-xen-muong-la-gi-va-duoc-to-chuc-khi-nao-3-1559
Phần hội lễ cầu an bản mường của người Thái rất độc đáo, thú vị

Đến khi trời về chiều, người dân trong bản sẽ tổ chức xòe vòng, xòe đôi, xòe đơn. Mọi người sẽ cùng múa hát, đối đáp giao duyên vô cùng náo nhiệt.

Lễ hội cầu an bản mường có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với đời sống văn hóa tâm linh của người Thái ở Mường Lò nói riêng và cộng đồng dân tộc Thái ở Tây Bắc nói chung. Nếu có dịp ghé thăm Yên Bái vào thời điểm này, bạn đừng bỏ qua cơ hội tham gia lễ Xên Bản Xên Mường đầy độc đáo này nhé!

Xem thêm: Lễ hội Hoa ban Điện Biên – Vẻ đẹp tinh khôi nơi núi rừng Tây Bắc

Tin liên quan

Lễ hội Hoa ban được tổ chức vào tháng 2 âm lịch hằng năm ở Điện Biên. Đây là dịp để tôn vinh vẻ đẹp cũng như giá trị của loài hoa này trong đời sống văn hóa của người Thái nói riêng và đồng bào các dân tộc tại Tây Bắc nói chung.

Lễ hội Hoa ban Điện Biên – Vẻ đẹp tinh khôi nơi núi rừng Tây Bắc
0 Bình luận

Lễ hội đền Hùng (Giỗ Tổ Hùng Vương) là ngày lễ thiêng liêng của người Việt, là nơi kết tinh những giá trị quan trọng của dân tộc. Để có mùa lễ hội đền Hùng 2025 ý nghĩa, du khách đừng bỏ qua bài viết này nhé!

Lễ hội đền Hùng 2025: Thời gian, địa điểm, kinh nghiệm đi lễ từ A đến Z
0 Bình luận

Lễ hội chợ tình Khâu Vai tồn tại hơn 100 năm nay như một bản tình ca từ xa xưa vọng về, nơi ấy chất chứa cả nụ cười lẫn những giọt nước mắt của những mối tình dang dở. Nếu có dịp ghé đến Hà Giang vào những ngày cuối tháng 3 âm lịch thì đừng bỏ qua phiên chợ đặc biệt này nhé!

Độc đáo lễ hội Chợ tình Khâu Vai Hà Giang – Bản vọng tình yêu nơi cao nguyên đá
0 Bình luận


Bài mới

Chân dung Tiktoker đạp xe Thống Nhất từ Hà Nội vào TP Hồ Chí Minh xem lễ diễu binh 30/4

Anh chàng Tiktoker Đào Quang Hà đang đạp xe Thống Nhất xuyên Việt từ Hà Nội vào TP Hồ Chí Minh xem lễ diễu binh 30/4, mang theo ký ức về ông ngoại và thông điệp yêu nước, kết nối cộng đồng.

Mai Anh Nguyễn
Mai Anh Nguyễn 5 ngày trước
Ký ức Hà Giang sau một chuyến đi vô cùng ý nghĩa

"Khi đặt chân đến Hà Giang, mình không kìm nén được cảm xúc mà phải hét lên: Hà Giang đẹp đ.i.ê.n....".

Mai Anh Nguyễn
Mai Anh Nguyễn 5 ngày trước
Khách Tây và ký ức phượt khắp Việt Nam cách đây 31 năm: Cầm 1 triệu đồng ăn tiêu xả láng

Trong chuyến đi du lịch Việt Nam vào năm 1994, vị khách Tây này cầm 100 USD đổi sang tiền Việt và nhận về khoảng 1 triệu đồng. Số tiền này giúp anh chi tiêu xả láng.

Mai Anh Nguyễn
Mai Anh Nguyễn 5 ngày trước
Hành trình đi tìm “thần mặt trời” tại Cực Đông Tổ quốc

Niềm sung sướng chiến thắng bản thân chảy rần rần trên mặt cùng ánh bình minh ấm áp chồm qua vạn con sóng bạc tới đây. Đó là một sự tưởng thưởng khiến tâm-thân-ý ngập tràn trong cảm xúc hạnh phúc.

Hồng Anh
Hồng Anh 7 ngày trước
9X Hà Nội lái VinFast VF3 đưa vợ con thực hiện ước mơ xuyên Việt

30 ngày rong ruổi trên con ô tô điện VinFast VF3 màu vàng với gần 8.000km, tiêu tốn 60 triệu đồng là những con số “khủng” mà 9X Hà Nội đã làm để thực hiện giấc mơ xuyên Việt, chinh phục 4 cực cùng vợ con.

70 ngày vừa xuyên Việt vừa pha chế cocktail 

70 ngày xuyên Việt là hành trình siêu đáng nhớ với vợ chồng anh Cường - chị Trân. Bởi, họ không chỉ được khám phá vùng đất mới mà còn có cơ hội tìm hiểu nguyên liệu, sáng tạo ra nhiều loại cocktail mới. 

Ngôi làng kỳ lạ bậc nhất Việt Nam: ăn chung, dùng đồ chung, tiền kiếm được cho vào quỹ chung

Tôi không thể tin có một ngôi làng kỳ lạ như thế tồn tại giữa thế kỷ 21 cho tới khi trực tiếp ghé thăm làng Thái Hải, được đi tham quan và nghe những câu chuyện thú vị về nơi này.

Phượt Hà Giang 4 ngày 3 đêm: Chuyến đi ý nghĩa nhất đời vì phía sau tay lái là người đồng hành U70

"Ngày nhỏ mẹ chở mình đi chơi, bây giờ mình lớn mình chở mẹ" - đó là tâm sự của Mạnh Trường sau chuyến đi phượt Hà Giang cùng người đồng hành U70 - chính là người mẹ thân yêu của anh.

Sa Pa – Vùng đất nuôi dưỡng tâm hồn!

Bạn có nghĩ rằng, một vùng đất có thể nuôi dưỡng một tâm hồn không? Câu trả lời của tôi là: có đó! Như cái cách mà Sapa đã nuôi dưỡng tâm hồn của tôi vậy.

Chạm Hà Giang đúng mùa gieo ngô giữa đá tai mèo

Trên những triền đá lởm chởm của cao nguyên đá Hà Giang, những bàn tay lao động của đồng bào Mông vẫn đang miệt mài gieo mầm sự sống từ năm này qua năm khác, mùa nối mùa...

Bỏ 22 triệu xuyên Việt bằng xe máy mừng sinh nhật tuổi 34, tại sao không?

Đánh dấu cột mốc tuổi 34 với hành trình xuyên Việt dài 34 ngày, anh Nguyễn Duy (Hà Nội) đã có những kỷ niệm đáng nhớ khi được thỏa sức ngắm nhìn cảnh đẹp, gặp gỡ những con người đáng mến dọc mảnh đất hình chữ S.

Lang thang một tuần ở Huế

Thêm một lần nữa trở lại Huế, tôi quyết định băng qua đèo Hải Vân thêm lần nữa, để chạm đến cây cầu đã mong chờ bấy lâu...

Thu Nga
Thu Nga 05/04
3 ngày 2 đêm ở Cao Bằng - chuyến đi của người ít tiền

Có những chuyến đi phải để vui, không phải để chụp hình mà là để bước ra khỏi vùng an toàn, rời xa phố xá ồn ào... để tìm về nơi có núi rừng, có thác đổ rì rào, để mình lắng nghe chính mình.

Hành trình xuyên Việt 2 tháng bằng xe máy của cặp vợ chồng “phượt thủ” U70

Nói về hành trình xuyên Việt đáng nhớ cùng vợ, ông Việt bày tỏ: “Đã lớn tuổi nhưng còn sức khỏe tôi phải tranh thủ đưa vợ đi để sau này không phải hối tiếc”.

Trekking Pu Ta Leng - Vượt qua giới hạn bản thân!

Ai bảo leo Pu Ta Leng dễ thì kệ họ. Với mình, chuyến đi này, mình đã khám phá được giới hạn mới của bản thân. 

Kẻ lãng du “hồi sinh” giữa Du Già hoang vu dữ tợn

Giữa trong veo, tĩnh lặng và lạnh giá của Du Già Hà Giang, những kẻ lãng du thấy cơ thể mình được hồi sinh. Không còn nỗi sợ hãi về cơn lạnh nữa, chỉ còn một niềm khoái cảm được chìm đắm giữa núi rừng, suối thác nguyên sơ.

Đề xuất