Độc đáo lễ hội Chợ tình Khâu Vai Hà Giang – Bản vọng tình yêu nơi cao nguyên đá

Lễ hội chợ tình Khâu Vai Hà Giang là gì?

Lễ hội chợ tình Khâu Vai hay còn được gọi là chợ Phong Lưu Khâu Vai là lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc tại huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang. Gọi là chợ nhưng thay vì buôn bán, người dân khắp các bản làng sẽ những bộ trang phục dân tộc đẹp mắt, hòa mình vào dòng chảy lễ hội để tìm giao lưu, trò chuyện, kết bạn.

Ban đầu chợ tình Khâu Vai là phiên chợ dành cho những mối tình trắc trở, để những người có duyên không nợ, không đến được với nhau đến để trò chuyện, chia sẻ trong sáng, thể hiện cảm xúc nhớ nhung, quyến luyến của mình. Nhưng từ năm 1991 trở lại đây, đến chợ có rất nhiều thanh niên  nam nữ các dân tộc trong vùng cũng đến chợ để vui xuân, tìm bạn tình và đã có rất nhiều người nên vợ nên chồng từ dịp lễ hội đặc sắc này.

Chợ tình Khâu Vai được tổ chức khi nào?

Theo thông lệ, cứ vào 27 tháng 3 âm lịch hằng năm, người dân Hà Giang và du khách thập phương lại cùng nhau hò hẹn họp Chợ tình Khâu Vai. Ban đầu, chợ tình Khâu Vai chỉ được tổ chức một ngày duy nhất trong năm, nhưng ngày nay hướng đến việc quảng bá văn hóa địa phương, chợ tình đã được tổ chức kéo dài thêm 2 ngày để tiện cho mọi người ghé đến tham quan, trải nghiệm nét văn hóa đặc sắc của người đồng bào trong hành trình du lịch Hà Giang.

Chợ tình Khâu Vai Hà Giang đã tồn tại hơn 100 năm nay kể từ ngày đầu tiên được tổ chức vào năm 1919. Cứ đến độ mùa xuân, người đồng bào dân tộc sinh sống quanh khu vực huyện Mèo Vạc nói riêng và cao nguyên đá Đồng Văn nói chung lại háo hức nhắc nhau về phiên chợ tình độc đáo này bằng những câu thơ:

“Đợi anh hết mùa lanh

Đợi anh qua mùa đào

Vượt đỉnh Mã Pí Lèng

Ta tìm về chợ tình Khâu Vai”

Chợ tình Khâu Vai được tổ chức ở đâu?

Lễ hội chợ tình Khâu Vai được tổ chức trên một quả đồi thuộc địa phận bản Khâu Vai, xã Khâu Vai, thị trấn Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang.

Với lịch sử hơn 100 năm hình thành, lễ hội chợ tình Khâu Vai đã được vinh dự công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trở thành thỏi nam châm thu hút người dân trong tỉnh và du khách khắp nơi ghé đến tham quan, trải nghiệm. Sự tồn tại của phiên chợ đặc biệt này không chỉ giúp cho du lịch Hà Giang phát triển mà còn góp phần bảo tồn, lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống dân gian đặc sắc của nhân dân các dân tộc huyện Mèo Vạc.

Nguồn gốc ý nghĩa của lễ hội chợ tình Khâu Vai

Theo tương truyền, chợ tình Khâu Vai Hà Giang bắt nguồn từ câu chuyện tình của chàng Ba – một chàng trai người Nùng và nàng Út – một cô gái người Giáy.

Ở vùng đất Khâu Vai khi xưa có một gia đình nông dân nghèo với 3 người con trai khỏe mạnh, khôi ngô tuấn tú, rất giỏi săn bắt. Biết gia đình khó khăn nên 3 chàng trai hằng ngày ra sức làm việc, khai thác song mây đem sang vùng Bảo Lạc để đổi lấy vải, dầu, muối về dùng. Trong 3 chàng trai, chàng trai thứ ba sở hữu giọng hát rất hay, tài thổi sáo cũng rất tốt, lại còn tốt bụng hay giúp đỡ mọi người nên được dâng làng rất yêu quý, trìu mến gọi với cái tên Chàng Ba. Các cô gái trẻ trong làng đều đem lòng yêu mến chàng, trong đó có cả cô thiếu nữ con nhà tộc trưởng ở làng người Giáy gần đấy.

Mỗi khi nghe Chàng Ba cất tiếng sáo, nàng lại ngồi bên núi mê say hát theo. Tiếng hát của nàng quyện với tiếng sáo của chàng tạo thanh âm đẹp đẽ giữa núi rừng, làm mê đắm lòng người. Họ yêu nhau say đắm nhưng do không cùng dân tộc, không cùng tổ tiên, chàng lại là con nhà nghèo, trong khi nàng là con gái tộc trưởng nên mối tình của cả hai đã bị ngăn cấm dữ dội.

Vì quá yêu nhau, họ đã trốn gia đình đưa nhau lên hang trên núi Khâu Vai để sống qua ngày. Nhưng ở bên dưới bản, họ hàng tộc cô Út đã vác cung vác nỏ sang mắng chửi nhà trai vì đã làm cô bỏ nhà đi. Nhà trai nghe vậy cũng mang gậy, mang dao ra đánh chửi nhà gái. Từ trên hang núi nhìn xuống, hai người thấy vì mình mà hai gia đình mâu thuẫn, đâm chém nhau. Nên dù không nỡ, dù lòng đau như cắt, họ vẫn đành chia tay, trở về nhà làm tròn bổn phận với gia đình, dòng tộc. Trước khi chia tay, chàng Ba và cô Út đã hẹn nhau hằng năm sẽ lại đến Khâu Vai vào ngày 27 tháng 3 âm lịch để hát cho nhau nghe, tâm sự về những chuyện đã xảy ra trong suốt một năm xa cách.

Sau khi hai người qua đời, người dân trong làng vì thương tiếc cho mối lương duyên trắc trở đã dựng lên 2 miếu thờ Ông thờ Bà và lấy ngày 27/3 âm lịch hằng năm làm ngày họp chợ cho các đôi trai gái lỡ duyên có cơ hội gặp nhau.

Cũng từ đấy chợ tình Khâu Vai đã trở thành ngày lễ dành cho những gặp đôi có duyên không phận. Cứ vào ngày 27/3 âm lịch, các cặp đôi lại tụ hội về Khâu Vai, gạt bỏ hết những ràng buộc lễ giáo phong kiến, những tập tục lạc hậu, cùng nhau ngồi lại trò chuyện, tâm sự, kể cho nhau nghe những vui buồn, thương nhớ và cất lên những giai điệu dân ca quen thuộc để gửi gắm những yêu thương, nhớ nhung. Cũng vì đặc tính này mà vào ngày họp chợ có rất nhiều cặp vợ chồng cùng đến chợ để gặp lại người cũ. Ở họ không có sự ghen tuông, họ tôn trọng nhau, tôn trọng quá khứ của nhau, coi đó là trách nhiệm đối với đời sống tinh thần. Hết phiên chợ tình, họ lại quay về với cuộc sống thường ngày, hẹn nhau đến phiên chợ năm sau lại tới.

Trước đây, chợ tình Khâu Vai là chợ của những mối tình trắc trở, nhưng nhiều năm trở lại nay đã có nhiều thanh niên nam nữ các dân tộc ghé đến để vui xuân, tìm bạn đời. Cũng do bản sắc ca ngợi tình yêu đôi lứa trong sáng mà nay chợ tình Khâu Vai Hà Giang đã được tổ chức như một lễ hội, ,một sản phẩm du lịch văn hóa đặc sắc để người dân và du khách ghé đến tham quan, tìm hiểu văn hóa.

Chợ tình Khâu Vai có gì đặc sắc?

Phần lễ chợ tình Khâu Vai

Lễ hội chợ tình Khâu Vai bắt đầu với việc chủ lễ - già làng trong xã cùng đại diện chính quyền sẽ dâng hương xin phép được tổ chức lễ hội. Sau đó, mọi người sẽ dâng lễ lên miếu Ông miếu Bà nhằm thể hiện đạo lý nhớ nguồn, tưởng nhớ đến những người đã có công khai phá mảnh đất Khâu Vai.

Thông qua đó cũng tôn vinh sự thủy chung, trong sáng của tình yêu đôi lứa, dù gặp nhiều trắc trở, không thể nên duyên vợ chồng nhưng họ vẫn giữ cho nhau một mình cảm đẹp, không làm trái với đạo lý, văn hóa xã hội.

Phần hội chợ tình Khâu Vai

Phần hội chợ tình Khâu Vai Hà Giang được tổ chức vô cùng nhộn nhịp, đặc sắc với nhiều tiết mục nghệ thuật, ca múa nhạc đặc sắc như: trình diễn thổi Khèn Mông, múa nhảy lửa, múa trống đồng, múa kéo nhị, múa kiếm, múa trống của dân tộc Giáy, hát dân ca dân tộc Nùng, hát đối giao duyên, điệu nhảy trên cây của dân tộc Lô Lô,…

Đối với chợ tình Khâu Vai, ngoài việc xem những mà trình diễn đặc sắc, du khách còn có thể tham gia những trò chơi dân gian thú vị như ném còn, gánh nước bằng ống tre, thi đánh yến, ném pao, thit bịt mắt bắt vịt,… Ngoài ra, khi đến với chợ tình du khách còn có cơ hội thưởng thức những món ăn đặc sản Hà Giang như thắng cố, lẩu dê,…

Những lưu ý khi tham gia lễ hội chợ tình Khâu Vai

Nếu là du khách ghé đến chợ tình Khâu Vai để tham quan, trải nghiệm thì tránh mặc trang phục của người dân tộc. Bởi chợ tình là địa điểm hẹn hò của nam thanh nữ tú người đồng bào, nếu không muốn trở thành nạn nhân bất đắc dĩ của tập tục “bắt vợ” thì không nên mặc quần áo của người đồng bào tham gia và lễ hội này.

Tiếng huýt sáo trong phiên chợ tình Khâu Vai được xem là một trong những tín hiệu để các chàng trai tìm người bạn đời. Du khách nên tránh huýt sáo để không gây ra những hiểu lầm.

Trong phiên chợ các sạp bán hàng quà lưu niệm thường riêng việc mặc cả hay trả giá. Đến tránh phiền phức, rắc rối không đáng có bạn nên tránh mặc cả khi mua hàng.

Trong hành trình khám phá Hà Giang mùa xuân, nếu có cơ hội bạn đừng quên ghé đến chợ tình Khâu Vai để khám phá, tìm hiểu về nét văn hóa đặc sắc của người đồng bào nơi đây nhé!

Xem thêm: Đặc sắc hội Lim Bắc Ninh - nơi tôn vinh một di sản văn hóa quan trọng của người Việt